Wypalenie zawodowe pracowników firm i organizacji.
Współczesny świat jest areną wielu kryzysów. Głównym „aktorem” jest człowiek, który ich doświadcza. Kryzys środowiskowy, wywołany pandemią COVID-19, wpłynął
negatywnie na wielu ludzi. Stał się impulsem do wystąpienia kolejnych kryzysów.
Lęk związany z pandemią, przeciążenie pracą, ciągły stres, izolacja, związana ze zdalnym wykonywaniem pracy, zatarcie granicy między życiem prywatnym oraz zawodowym, odbija się na kondycji psychicznej pracowników w wielu firmach i organizacjach.
Z badania przeprowadzonego w 2021 roku przez pracownię ARC Rynek i Opinia na zlecenie Gumtree.pl, przy współpracy z Randstad Polska, wynika, że co trzeci pracownik umysłowy w Polsce odczuwa wypalenie zawodowe.
W mojej opinii, szczególnie liderzy zespołów w firmach i organizacjach, stają w obecnych realiach przed wielkimi wyzwaniami, wynikającymi z konieczności pogodzenia trzech sfer, osobistej, biznesowej i „ludzkiej”. Od liderów wymaga się odporności psychicznej, sprawczości, wyników, skutecznego zarządzania ludźmi oraz wspierania pracowników w trudnych, kryzysowych sytuacjach. Liderzy coraz trudniej radzą sobie z tymi wyzwaniami. Ciągły stres, napięcie, zmęczenie, rosnące wymagania, przytłaczająca odpowiedzialność oraz niepewna przyszłość, związana z pandemią, często prowadzą do kryzysu, związanego z wypaleniem zawodowym.
Coraz częściej, osoby zarządzające ludźmi, zgłaszają się po pomoc do mentorów-coachów kryzysowych, psychoterapeutów oraz psychologów.
Bardzo ważnym aspektem jest zrozumienie, czym jest kryzys? Jest to odczuwanie lub
doświadczanie wydarzenia, bądź sytuacji jako trudności nie do zniesienia, wyczerpującej zasoby wytrzymałości i naruszającej mechanizmy radzenia sobie z trudnościami (James i Gilliand, 2006). Wypalenie zawodowe jest rodzajem kryzysu sytuacyjnego, chronicznego.
Co to jest wypalenie zawodowe?
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje wypalenie zawodowe jako syndrom, będący wynikiem przewlekłego stresu w pracy, z którym nie można sobie skutecznie poradzić. Wypalenie zawodowe charakteryzuje się wyczerpaniem lub brakiem energii, cynizmem, negatywizmem, zdystansowaniem się wobec pracy oraz zmniejszonym poczuciem własnej skuteczności.
Według Christiny Maslach i Michaela P. Leitera wypalenie zawodowe jest wskaźnikiem rozbieżności między tym kim ludzie są, a tym co muszą robić. Powstaje wtedy, kiedy między potrzebami pracownika, a wymaganiami związanymi z pracą, występuje duży brak dopasowania. Głównymi wskaźnikami braku dopasowania jest przeciążenie pracą, brak kontroli nad tym, co pracownik robi, brak nagrody za wkład pracy, brak wspólnoty i sprawiedliwości oraz konflikt wartości.
Jak to działa?
Przeciążenie pracą najczęściej wynika z konieczności wykonywania coraz większej ilości zadań, w coraz krótszym czasie, w szybszym tempie i przy stale ograniczanych zasobach.
Efektem przeciążenia jest wyczerpanie, obciążenie fizyczne i emocjonalne.
Brak kontroli nad własną pracą, zatrudnieni odczuwają, gdy nie widzą możliwości wykorzystania w pełni swoich umiejętności, gdy ograniczona jest ich kreatywność, własne wybory i decyzje.
Skutkiem poczucia braku kontroli jest osłabienie poczucia wpływu i odpowiedzialności.
Brak nagrody, wynika z niedosytu uznania, docenienia, niezauważania pozytywnych efektów działania pracowników.
Brak wspólnoty pojawia się, gdy w środowisku pracy szwankuje współpraca, występują konflikty, wywołujące stres i frustrację, gdy nie ma wsparcia współpracowników.
Brak sprawiedliwości przejawia się w nieuczciwym, pozbawionym szacunku, nierównym traktowaniu.
Bardzo ważnym i istotnym wskaźnikiem braku dopasowania, jest konflikt wartości, czyli brak spójności między wymogami pracy, a tym co jest ważne dla pracownika, osobistymi zasadami i normami postępowania. Konflikt wartości pojawia się wtedy, kiedy interes i oczekiwania firmy stawiają pracowników wobec dylematu etyczno-moralnego lub kiedy deklarowane wartości firmowe, są jedynie pustym hasłem i pozostają w sprzeczności z wartościami pracownika.
Głównymi wymiarami wypalenia zawodowego są: wyczerpanie, cynizm i brak skuteczności. Wyczerpanie objawia się chronicznym zmęczeniem, natomiast cynizm zdystansowaniem, obojętnością, nieufnością oraz minimalnym zaangażowaniem w pracę. Brak skuteczności wynika z poczucia braku wpływu, utraty wiary w to, że można coś ważnego zrobić lub przeprowadzić jakieś istotne zmiany.
Wypalenie zawodowe wywołuje wiele negatywnych konsekwencji u pracowników. Są to najczęściej:
różnego rodzaju choroby, dolegliwości psychosomatyczne,
ograniczenie możliwości radzenia sobie ze stresem, trudnymi sytuacjami,
brak energii, motywacji,
ograniczona sprawczość oraz efektywność.
Negatywnym skutkiem dla organizacji są:
powtarzające się absencje,
rotacja pracowników,
spadek jakości i ilości pracy
oraz w dłuższej perspektywie, pogarszające się wyniki firmy.
Pracownicy oraz zarządzający nimi liderzy, dotknięci kryzysem wypalenia zawodowego, nie są w stanie skutecznie działać i odpowiedzieć na rosnące wymagania swoich organizacji. Zdaniem C. Maslach i M. P. Leiter’a, wypalenie zawodowe NIE JEST, jak często się uważa, problemem pracowników, ich rzekomej słabości charakteru czy braku odporności psychofizycznej.
Przyczyn tego zjawiska należy szukać w otoczeniu społecznym, w którym przyszło im pracować, w kulturze organizacji, strukturach i funkcjonowaniu miejsca pracy.
Jak organizacje mogą przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu swoich pracowników?
Odpowiedzialnością firm i organizacji, jest budowanie takiego środowiska pracy, w którym pracownicy będą mieli poczucie wpływu, docenienia, zachowania równowagi życiowej, wspólnoty, możliwości wykorzystania własnego potencjału. Będą czuli, że są szanowani i sprawiedliwie traktowani. Organizacje mogą wiele zrobić, aby zapobiegać powstawaniu wypalenia zawodowego oraz wspierać pracowników, dotkniętych tym rodzajem kryzysu. Skuteczną i profesjonalną pomoc, może zapewnić mentor-coach kryzysowy.
Źródła:
1. https://www2.deloitte.com/us/en/insights/industry/retail-distribution/consumer-behavior-trends-state-of-the-consumer-tracker.html
2. forsal.pl, Niemal co trzeci pracownik umysłowy w Polsce czuje wypalenie zawodowe (badanie), 2020
3. www.coachingkryzysowy.pl, Czym jest kryzys, Piotr Łabuz, 2013
4. https://biznes.interia.pl/praca/news-zwolnienie-lekarskie-z-powodu-wypalenia,nId,4262570, Konrad Kulikowski
5. Ch. Maslach, M.P. Leiter, Prawda o wypaleniu zawodowym. Co robić ze stresem
w organizacji, 2011, PWN
Comments