Dzisiejszy świat wymaga od człowieka kompetencji, które sprawdzą się w środowisku chaosu. Nie trudno zatem o poczucie zagubienia czy nawet bezradności, które pojawia się u coraz większej grupy ludzi. Nie wszyscy umiemy sprostać tym wymaganiom i wyzwaniom.
Dane statystyczne alarmują, że kondycja psychiczna Polaków się pogarsza.1 Dodatkowo wyniki badań Global State of the Consumer Tracker przeprowadzonych na przełomie października i listopada 2020 r. wskazują, że spośród 19 krajów to Polska zajmuje pierwsze miejsce pod kątem poziomu lęku i obaw związanych z rozprzestrzenianiem się pandemii COVID-19. Nietrudno zatem wyobrazić sobie konsekwencje dla zdrowia psychicznego.2 Od marca 2019 roku wielu osobom zmienił się tryb pracy. Przenieśli się z biur do domów. Zaburzona została równowaga pomiędzy czasem pracy i życia prywatnego. W 2019 roku na rozwód zdecydowała się jedna trzecia małżeństw. Mimo, iż dane z pierwszego półrocza 2020 roku wskazują na spadek ilości rozwodów, wynika to raczej z restrykcji i obostrzeń.3
Moim zdaniem kryzys związany z rozwodami jest jednym z poważniejszych kryzysów współczesnego człowieka. Dodatkowo Polska zajmuje drugie miejsce w Europie pod względem liczby zakończonych zgonem prób samobójczych nastolatków. Przypadków targnięcia się na swoje życie przez dzieci i młodzież z roku na rok notuje się coraz więcej. W roku 2019 aż o 23 procent więcej niż rok wcześniej.4 Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest rozwód Rodziców, który wpływa na funkcjonowanie dzieci.
Rozwód jest poważnym życiowym kryzysem. Popularne koncepcje rozwoju człowieka, których autorzy posługują się pojęciem kryzysu dla opisania prawidłowości rządzących biegiem ludzkiego życia5 (w tym najpopularniejsza sformułowana przez E.H. Eriksona), dostarczają argumentów pozwalających uznać rozwód za rodzaj kryzysu rozwojowego. James i Gilliliand – autorzy popularnego, amerykańskiego podręcznika interwencji kryzysowej6 - tak definiują kryzys rozwojowy: to wydarzenie zachodzące w toku normalnego rozwoju. Powoduje gwałtowną zmianę, wywołującą nagłą reakcję. Pozytywne poradzenie sobie z sytuacja kryzysową sprawia, że człowiek staje się silniejszy, nabywa umiejętności radzenia sobie, rozwija się. Oznacza to, że kryzys rozwojowy dotyczy wydarzenia wpisanego w linię życia, które następuje nie w swoim czasie (jeśli przyjmiemy że tym wydarzeniem jest rozpoczęcie i zakończenie małżeństwa, rozwód jest właśnie tym wydarzeniem, które występuje przedwcześnie). W tym znaczeniu rozwiązanie małżeństwa należy do elementów rozwojowych, a konkretnie do kryzysów rozwojowych.7
Rozwód może być związany z dojrzewaniem osobowości (może się na niego nałożyć na przykład kryzys przełomu życia) oraz jest ściśle powiązany z fazami rozwoju relacji małżeńskich (na przykład, gdy małżeństwo omija jakąś fazę. Jednym z opisów cyklu życiowego rodziny jest propozycja Duvalla.8 Wyróżnia on takie fazy, jak:
1. Pary małżeńskiej /bez dzieci/,
2. Rodziny w okresie rozrodczym,
3. Rodziny z dziećmi przedszkolnymi,
4. Rodziny z dziećmi w wieku szkolnym,
5. Rodziny z nastolatkami /najstarsze dziecko 13-20 lat/,
6. Rodziny jako miejsca startu w świat /od wyjścia pierwszego do wyjścia ostatniego dziecka/,
7. Rodziców w wieku średnio-starszym /"puste gniazdo" do emerytury/,
8. Starości członków rodziny /od emerytury do śmierci obojga małżonków/.
Poszczególne stadia różnią się długością, posiadają określone konsekwencje dla budżetu, potrzeb mieszkaniowych, opieki zdrowotnej, edukacji, rekreacji, i innych elementów "zarządzania" domem). Rozwód może też być przyczynkiem do rozwoju kryzysu egzystencjalnego, który obejmuje wewnętrzne konflikty i lęki, związane z ważnymi dla ludzi sprawami celowości życia, niezależności, wolności, odpowiedzialności i zaangażowania.9
W pracy z osobą, która doświadcza kryzysu emocjonalnego – stanu nierównowagi emocjonalnej i dezorientacji poznawczej – nie sprawdzi się tradycyjny coaching. Osoba trafiająca do coacha w sytuacji, która ją przerasta nie ma zasobów do odzyskania tej równowagi. Coaching i mentoring kryzysowy (ang. Crisis Coaching & Mentoring), jest metodą pracy z osobami w lekkim i średnim kryzysie, łączącą narzędzia coachingu tradycyjnego z narzędziami interwencji kryzysowej. Składa się z dwóch faz. W pierwszej wykorzystujemy model interwencji kryzysowej, pomagając wyjść z kryzysu i wrócić do życiowej równowagi, pełni energii i zasobów. Najważniejsza jest tu normalizacja stanu emocjonalnego oraz psychoedukacja, co się z taką osobą dzieje. Musi ona odzyskać energię mentalną, by zyskać dostęp do własnych zasobów. Pracujemy nad reinterpretacją poznawczą wydarzeń, których doświadczyła.W drugiej fazie używamy narzędzi coachingu klasycznego, by wypracować z klientem nowe przystosowawcze strategie, nawyki, rozwojową wizję i doprowadzić do wzrostu pokryzysowego. W coachingu obowiązują zasady: zaufania, kreatywności, obecności, partnerstwa, zasada „tak i” oraz zasada zaangażowania na sto procent. Wspólne w obu metodach pracy są zasady obecności i zaangażowania, natomiast pozostałe zasady są zasadami ograniczonymi. Coach kryzysowy wspólnie z klientem współtworzy proces, jest w pierwszej fazie dyrektywny, poszerza perspektywę, dodaje opcje, jest w roli nauczyciela. Jest to niezbędne, gdyż w tej fazie klient nie posiada dostępu do swoich zasobów w ogóle lub ma bardzo ograniczony dostęp. Warto pamiętać, że reaguje nie na kryzys, a na brak dostępnych strategii do poradzenia sobie z nim. Dlatego wręcz potrzebuje, by ktoś go poprowadził.
Uważam, że proszenie o pomoc to akt odwagi, a kryzysy są wpisane w linie naszego życia. To, jak sobie z nimi radzimy i czy wykorzystamy je do rozwoju, mocno zależy od nas, ale i od kultury, w której żyjemy. Jeśli rozwody są coraz bardziej powszechne, a potwierdzają to także moje doświadczenia z pracy, warto promować metody pracy, które pozwalają udzielać adekwatnej pomocy.
Źródła:
1 https://forumprzeciwdepresji.pl/depresja/o-chorobie/statystyki
2 https://www2.deloitte.com/us/en/insights/industry/retail-distribution/consumer-behavior-trends-state-of-the-consumer-tracker.html Indeks niepokoju wynosi w Polsce 34 procent – przez miesiąc wzrósł o aż 30 punktów procentowych. Ankietę, datowaną na 2 listopada 2020 r., przeprowadzono w 19 krajach. W każdym z nich przebadano tysiąc osób.
3 https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-stan-i-struktura-ludnosci-oraz-ruch-naturalny-w-przekroju-terytorialnym-stan-w-dniu-30-06-2020,6,28.html
4 https://akademiaprzyszlosci.org.pl/raport-o-dolowaniu/
5 https://www.stowarzyszeniefidesetratio.pl/Presentations0/2017-4-4Jankowska.pdf
7 Beisert , M. (2000), Rozwód - proces radzenia sobie z kryzysem, Poznań: Wydawnictwo Fundacji "Humaniora"
8 Goldberg H. I Goldberg I. (2006), Terapia rodzin, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Comments